جشن تیرگان مصادف با سیزدهم تیر ماه، با نام روز ملی دماوند به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. به گزارش همشهری، در این روز، صدها نفر از دوستداران محیط‌زیست و علاقه‌مندان به آداب کهن و ادبیات اساطیری ایران دور هم جمع می‌شوند و مراسم جشن تیرگان و روز ملی دماوند را در شهر کوچک رینه مازندران برگزار می‌کنند. این شهر حدود هزار نفر جمعیت دارد و نزدیک‌ترین شهر به کوه دماوند است.شکوه اسطوره‌ای دماونددماوند، برای ما نماد شکوه و عظمت است. بیش از اینکه بلندترین قله کشور با 5671متر ارتفاع باشد شکوه و صلابت این کوه در اساطیر ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. دماوند در اساطیر ایرانی مرکز جهان و جایگاه میترا و گیومرد، نخستین انسان، پنداشته می‌شود. جمشید سوار بر گردونه‌ای که دیوان آن را می‌کشیدند، سفری هوایی از دماوند به بابل داشته و ضحاک در دماوند به جمشید تاخته است. فریدون در روستایی نزدیک دماوند به دنیا آمده زیرا مادرش به آنجا پناه برده بوده. در اساطیر ایران ضحاک تا پایان جهان در دماوند زندانی است. منوچهر در دماوند زاده شده و آرش کمانگیر تیرش را از کوه دماوند پرتاب کرده. دیو سپید در دماوند مسکن دارد. دخترش در صخره‌های آن زندگی می‌کند و سرگرم نخ‌ریسی است. اژدها در شاهنامه فردوسی نیز در نزدیکی همین کوه در خواب به رستم برمی‌خورد و بخار گوگرد که از این قله بلند می‌شود نفس این اژدهاست. در شاهنامه، پهلوانان برای پیدا کردن شاهی شایسته به این کوه می‌روند تا کسی را که گفته می‌شود
«فَره شاهی» دارد پیدا کنند.
دماوند در ادبیاتدماوند بعد از شاهنامه فردوسی به یک نماد فرهنگی تبدیل می‌شود. در دوران معاصر «دماوندیه» معروف‌ترین شعری است که درباره دماوند اسطوره‌ای در ادبیات فارسی توسط ملک‌الشعرای بهار سروده شد و تقریبا همه ما این بیت را در ذهن داریم: «ای دیو سپید پای در بند/ای گنبد گیتی ای دماوند». شاعر در این شعر، دماوند اسطوره‌ای را مخاطب خود قرار می‌دهد، با او حرف می‌زند و از جور زمانه و مردم گله می‌کند. ملک‌الشعرای بهار دماوند را مانند خودش خسته از مردم توصیف می‌کند و می‌گوید: «تا چشم بشر نبیندت روی/ بنهفته به ابر، چهر دلبند/ تا وارهی از دم ستوران/ وین مردم نحس دیو مانند...»
توجه به مشکلات محیط‌زیستی دماوند
در روز ملی دماوند، خوب است علاوه بر نگاه اسطوره‌ای و طبیعی به دوازدهمین قله بلند دنیا، به اهمیت مشکلات محیط‌زیستی دماوند نیز بپردازیم و برای حل آن چاره‌ای بیندیشیم چرا که دماوند مهم‌ترین نماد ایران، در این سال‌ها در معرض تخریب گسترده قرار گرفته است. جاده‌کشی، تردد زیاد گردشگران، برداشت بی‌رویه از معادن، چرای بی‌رویه دام در مراتع اطراف دامنه‌های قله و دشت لار، تخریب دشت‌های شقایق توسط گردشگران، صدمه‌زدن به دامنه‌های کوه و دشت‌ها و مراتع اطراف به بهانه ساخت‌وساز خانه، ویلا و هتل، صعودهای کوهنوردی بیش از حد ظرفیت، رعایت نکردن نکات زیست‌محیطی از قبیل ریختن زباله‌های غیرقابل تجزیه در ارتفاعاتی که امکان جمع‌آوری و پاکسازی آن توسط افراد غیرحرفه‌ای تقریباً غیرممکن است، نبود سرویس‌های بهداشتی در طول مسیر، شکار مجاز و غیرمجاز، وجود تعداد زیادی سگ‌های گله که باعث شده‌اند حیات‌وحش به مناطق بالای کوه پناه ببرند و به‌علت بی‌غذایی و نبود آب تلف شوند و نیز تخریب آثار باستانی در این منطقه ازجمله عوامل تهدید دماوند به شمار می‌آیند که نفس این کوه باعظمت را به شماره درآورده‌اند؛ تهدیداتی که اگر چاره‌ای برای رفع آنها اندیشیده نشود، می‌توانند این میراث طبیعی را با خطر جدی مواجه کنند.
***
دماوند میزبان کوهنوردان بسیاری است. آنان می‌توانند در روز ملی دماوند با هم دیداری داشته باشند و به تبادل تجربه با یکدیگر بپردازند. فعالان محیط‌زیست نیز معتقدند تشکل‌های مردمی، نهادهای دولتی و مردم بومی منطقه با تشکیل کارگروه ویژه می‌توانند به حفاظت و صیانت از کوه دماوند بپردازند.