رسوبات سخت در کلیه‌ها و ایجاد سنگ، نقش سابقه خانوادگی و تغذیه نامناسب در بروز این عارضه، شناخت چهار نوع اصلی سنگ کلیه، مصرف داروهای مسکن برای کاهش درد، شیوع بیشتر سنگ کلیه در بین مردان یا زنان، عادت های مفید و روش‌های خانگی مؤثر برای پیشگیری، درمان و دفع سنگ کلیه را اینجا بخوانید.
سنگ‌های کلیوی رسوبات سختی هستند که در درون کلیه‌ها و از نمک‌های اسیدی و املاح ساخته می‌شوند که به دلیل کریستالی شدن مواد معدنی، نمک، اگزالات کلسیم در کلیه تشکیل شده و از طریق مجاری ادراری و به همراه ادرار از بدن دفع می‌شود و معمولاً با درد بسیار شدیدی نیز همراه است.
دلایل متفاوتی مانند سابقه خانوادگی و یا تغذیه نامناسب باعث به وجود آمدن سنگ کلیه می‌شود، دوازده درصد از جمعیت دنیا، در مرحله‌ای از زندگی خود دچار سنگ کلیه می‌شوند. درد ناتوان کننده‌ای که همراه با این عارضه است دست کمی از کابوس‌های شبانه ندارد. کسی که سنگ کلیه دارد، علاوه بر درد، دچار تکرر ادرار، خون در ادرار، تهوع و استفراغ می‌شود.
سنگ‌های کلیه در اکثر موارد با مصرف داروهای مسکن برای کاهش درد، مایع درمانی، مصرف داروهای خانگی یا با روش‌های شیمیایی قابل درمان است اما مهم‌ترین نکته در مورد دفع سریع‌تر و راحت تر سنگ کلیه مصرف مایعات فراوان می‌باشد زیرا مایعات علاوه بر دفع سنگ کلیه از تشکیل سنگ‌های جدید جلوگیری کرده و به سم زدایی بدن کمک می‌کنند.
انواع سنگ کلیه
سنگ کلیه چهار نوع اصلی دارد. حدود ۸۰ درصد سنگ‌های کلیه از نوع سنگ‌های اگزالات کلسیم هستند و بقیه موارد را سنگ‌های اسید اوریک، استراویت و سیستئینی تشکیل می‌دهد. سنگ‌های کوچک معمولاً مشکلی برای دفع ایجاد نمی‌کنند اما سنگ‌های بزرگ‌تر ممکن است باعث مسدود شدن بخشی از سیستم ادراری شده و به دردهای شدید، استفراغ و خونریزی منجر شود.
شیوع بیشتر سنگ کلیه در بین مردان یا زنان؟
سنگ‌های کلیوی در مردان شایع‌تر از زنان است به طوری که خطر بروز این بیماری در دهه ۴۰ زندگی در مردان شدت یافته و تا هفتاد سالگی ادامه می‌یابد. مردان سفیدپوست بیش از سایر نژادها در معرض ابتلاء به سنگ کلیه هستند. اما از سوی دیگر، احتمال بروز این بیماری در زنان، در دهه ۵۰ زندگی بیشتر است.
سنگ کلیه در زنان جوان‌تر بیشتر طی مراحل انتهایی بارداری رخ می‌دهد، به دلیل مصرف بالای کلسیم در زنان باردار، کلیه، کار دفع این ماده را همانند قبل انجام نداده و احتمال ایجاد سنگ در کلیه‌ها افزایش می‌یابد ولی این حالت در دوران بارداری بندرت ایجاد شده و از هر ۱۵۰۰ بارداری، فقط یک مورد دچار سنگ کلیه می‌شود.
سنگ‌های ادراری با شیوع بیشتر در مردان، در رده سنی ۲۰ تا ۵۰ سال بروز می‌کند و سبب بروز علائمی همچون درد پهلو، تکرر و سوزش ادرار می‌شود و عوامل مختلفی مانند ارث، آب وهوا، نوع تغذیه و فعالیت، جنس در میزان بروز و شیوع آن مؤثر است. متخصصان اورولوژی تاکید دارند اغلب مردان ایرانی به فکر سلامت‌شان نیستند و بیماری‌های کلیوی از جمله سنگ کلیه در مردان سه برابر زنان است.
روش‌های خانگی مؤثر برای درمان و دفع سنگ کلیه
۱. آب و مایعات
مصرف آب فراوان در دوره دفع سنگ کلیه سرعت درمان سنگ کلیه را تا حد زیادی بهبود می‌دهد، بنابراین توصیه می‌شود مصرف هشت لیوان آب در روز را به روزانه ۱۲ لیوان افزایش دهید. کم آبی بدن یکی از عوامل عمده ایجاد سنگ کلیه است. برای تشخیص کم آبی کافی است به رنگ ادرار توجه داشته باشید، ادرار در شرایط طبیعی بسیار روشن و به رنگ زرد کمرنگ است، رنگ زرد تیره ادرار از نشانه‌های کم آبی بدن است.
مصرف مایعات باعث افزایش حجم ادرار شده و با رقیق کردن مواد تشکیل دهنده سنگ‌ها از کریستالی شدن آنها جلوگیری می‌کند. اگرچه همه مایعات برای این منظور مفید نیستند. به عنوان مثال آب و نوشیدنی‌هایی همچون چای، قهوه و آب پرتقال خطر بروز سنگ کلیه را کاهش می‌دهند اما نوشابه‌های حاوی شیرین کننده‌های مصنوعی که دارای اسید فسفریک هستند باعث افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه می‌شوند.
۲. آب لیمو
آب لیمو ترش تازه از دیگر روش‌های مؤثر برای درمان سنگ کلیه است زیرا لیمو حاوی سیترات است که از تشکیل سنگ‌های کلیه جلوگیری کرده و با شکستن سنگ‌های کوچک به دفع راحت تر آنها کمک می‌کند. برای به دست آوردن نتیجه عالی مقدار زیادی لیمو نیاز است اما مصرف مقادیر کمتر لیمو نیز تأثیر خوبی در بهبود سنگ کلیه دارد. آب لیمو فواید دیگری نیز برای بدن دارد که از آن جمله می‌توان به مهار رشد باکتری‌های مضر در بدن اشاره کرد.
۳. آب ریحان
ریحان حاوی اسید استیک است که به کاهش درد و شکستن سنگ‌های کلیهکمک می‌کند و آب ریحان به دلیل خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی برای سلامت کلیه‌ها مفید است. این سبزی پرخاصیت سرشار از مواد مغذی است و از دیرباز برای درمان اختلالات گوارشی و التهابی نیز استفاده می شده است.
از برگ‌های تازه یا خشک ریحان برای تهیه دمنوش استفاده کرده و هر روز چند فنجان بنوشید، همچنین می‌توانید با استفاده از آب میوه گیر آب برگ‌های تازه ریحان را گرفته یا به اسموتی اضافه کنید.
۴. سرکه سیب
سرکه سیب نیز حاوی اسید استیک است که برای درمان سنگ کلیه مفید است و علاوه بر دفع راحت تر سنگ‌ها، به کاهش درد شدید سنگ کلیه کمک می‌کند. دو قاشق غذاخوری سرکه سیب را به ۱۷۰ تا ۲۲۵ میلی لیتر (و نه بیشتر) آب تصفیه شده اضافه و در طول روز میل کنید یا می‌توانید آن را به سالاد اضافه کنید.
۵. آب کرفس
به نظر می‌رسد آب کرفس به پاکسازی سموم از بدن که از عوامل ایجاد سنگ کلیه می‌باشد کمک کرده و به همین دلیل از دیرباز در طب سنتی برای درمان سنگ کلیه استفاده شده است، آب کرفس برای دفع راحت تر سنگ کلیه نیز مفید است. یک یا چند ساقه کرفس را به همراه مقداری آب داخل مخلوط کن بریزید و مخلوط حاصل را هر روز بنوشید.
۶. آب انار
آب انار از قرن‌ها پیش برای بهبود عملکرد کلیه استفاده می شده و به دفع سنگ کلیه و سایر سموم بدن مفید است. این نوشیدنی مفید دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است که به سلامت کلیه‌ها کمک کرده و نقش مهمی در پیشگیری از رشد سنگ کلیه ایفا می‌کنند. آب انار اثر کاهنده روی سطح اسیدیته ادرار دارد که خطر تشکیل سنگ‌های بعدی را کاهش می‌دهد.
۷. سوپ لوبیا قرمز
سوپ حاوی لوبیا قرمز برای بهبود سلامت کلیه و دستگاه ادراری مفید است و به حل شدن و دفع راحت تر سنگ‌های کلیه کمک می‌کند. کافی است لوبیا قرمز را پخته ویک تا دو لیوان آب حاصل از آن را در روز میل کنید.
۸. ریشه قاصدک
ریشه قاصدک یک تونیک کلیه است که تولید صفرا را افزایش داده و به نظر می‌رسد برای دفع ضایعات، افزایش حجم ادرار و بهبود هضم مفید است. قاصدک حاوی ویتامین‌های (A, B, C, D) و مواد معدنی همچون پتاسیم، آهن و زینک است.
می‌توانید آب قاصدک تازه میل کرده یا دمنوش آن را از بازار تهیه کنید. برای تهیه دمنوش تازه قاصدک می‌توانید مقداری پوست پرتقال، زنجبیل و سیب نیز به آن اضافه کنید، سه تا چهار فنجان از این دمنوش را در طول روز بنوشید.
۹. جوانه گندم
جوانه گندم دارای مواد مغذی فراوان بوده و برای سلامتی بدن بسیار مفید است. جوانه گندم جریان ادرار را افزایش داده و به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند و همچنین حاوی مواد مغذی ضروری می‌باشد که نقش مهمی در پاکسازی کلیه‌ها ایفا می‌کنند. می‌توانید ۵۶ تا ۲۲۵ میلی لیتر آب جوانه گندم هر روز بنوشید.
برای جلوگیری از عوارض جانبی از کوچک‌ترین مقدار ممکن شروع کرده و کم کم مقدار آن را تا ۲۲۵ میلی لیتر افزایش دهید. اگر آب جوانه گندم تازه در دسترس ندارید می‌توانید از مکمل‌های پودر جوانه گندم استفاده کنید. مصرف جوانه گندم با معده خالی می‌تواند خطر بروز تهوع را کاهش دهد اما در برخی موارد باعث کاهش اشتها و یبوست نیز خواهد شد.
۱۰. آب گیاه دم اسب
گیاه دم اسب برای افزایش جریان ادرار مفید بوده و به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند و ورم و التهاب ناشی از آن را کاهش می‌دهد. این گیاه همچنین دارای خاصیت آنتی باکتریایی و آنتی اکسیدانی است که به سلامت کلی دستگاه ادراری کمک می‌کند.
عادت‌های مفید برای پیشگیری از سنگ کلیه
با تبدیل پنج توصیه زیر به عادت‌های روزانه می‌توانید از سلامت و صحت عملکرد کلیه‌های خود اطمینان حاصل کرده و با زحمت کمتری از بروز این عارضه دردناک پیشگیری کنید:
در طول روز به مقدار زیاد آب و مایعات بنوشید: به این ترتیب توصیه می‌شود علاوه بر نوشیدن حداقل هشت لیوان آب در طول روز از مصرف میوه‌های آبدار و همچنین نوشیدنی‌های طبیعی و سالم غافل نشوید. به علاوه نوشیدنی‌های کافئین یا گازدار ممکن است خطر ایجاد سنگ کلیه را افزایش دهند و توصیه می‌شود حتی‌الامکان از آنها پرهیز کنید.
مصرف نمک را به حداقل برسانید: چرا که به تشکیل سنگ کلیه و نیز دفع آب بدن کمک می‌کند.
کلسیم مورد نیاز بدنتان را تأمین کنید: چرا که مصرف بسیار کم کلسیم منجر به افزایش سطح اگزالات می‌شود که خود در تشکیل سنگ کلیه تأثیرگذار است. البته توصیه می‌شود که کلسیم مورد نیاز خود را با مصرف مواد غذایی غنی از این ماده معدنی تأمین کنید چرا که مکمل‌های کلسیم خود می‌توانند عاملی برای تشکیل سنگ کلیه باشند و بنابراین باید در مصرف آنها احتیاط کرد.
از مصرف بیش از حد پروتئین‌های حیوانی پرهیز کنید: مصرف زیاد این مواد احتمال تشکیل سنگ‌های کلسیم یا اگزالات کلسیم را افزایش می‌دهد.
از مصرف مواد غذایی سنگ‌ساز خودداری کنید: یکی از شایع‌ترین ترکیباتی که به تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند اگزالات کلسیم است. بنابراین توصیه می‌شود در مصرف مواد غذایی حاوی این ترکیب احتیاط کنید. برخی از این مواد غذایی شامل نوشابه‌های گازدار، چای، چغندر، شکلات، گریپ‌فروت، اسفناج، سیب زمینی، انواع توت‌ها و آجیل هستند.
